Een gemeenteraadslid is een gekozen volksvertegenwoordiger binnen een gemeente. Alle gemeenteraadsleden van één gemeente vormen samen de gemeenteraad van de betreffende gemeente. De gemeenteraad is het hoogte bestuursorgaan van de gemeente.
De taken van de gemeenteraad zijn grofweg in drieën op te delen: het vormen van de volksvertegenwoordiging, het stellen van kaders (beleidsmatig en financieel) en het controleren van het college van burgemeester en wethouders.
Plaatsvervangende raadsleden ondersteunen de fracties binnen een gemeenteraad. In Assen mag iedere fractie één plaatsvervangend raadslid benoemen. Het plaatsvervangend raadslid mag het woord voeren bij consulterende raadsbijeenkomsten en kan de fractie vertegenwoordigen bij bijvoorbeeld werkbezoeken. Een plaatsvervangend lid mag echter niet deelnemen aan de formele raadsvergaderingen en heeft dus ook geen stemrecht.
Het presidium houdt zich bezig met procesmatige en huishoudelijke zaken rondom de gemeenteraad. Zo bereidt het presidium bijvoorbeeld de agenda van de gemeenteraad voor. Het presidium vergadert eens per maand, meestal voorafgaand aan een raadsvergadering. Alle fractievoorzitters zijn lid van het presidium. De voorzitter van de gemeenteraad, burgemeester Marco Out, is ook voorzitter van het presidium. De griffier is adviseur en secretaris van het presidium.
De gemeenteraad van Assen kent verschillende voorzitters. De voorzitter van de gemeenteraad is de burgemeester. De gemeenteraad kiest vanuit haar midden een vicevoorzitter. Raadsvergaderingen worden voorgezeten door de voorzitter en bij afwezigheid door de vicevoorzitter. Daarnaast zijn er enkele plaatsvervangende voorzitters die consulterende raadsbijeenkomsten en raadsactiviteiten voorzitten.
De gemeenteraad wordt ambtelijk ondersteund door de griffie (soms ook wel raadsgriffie genoemd). Aan het hoofd van de griffie staat de eerste adviseur voor de gemeenteraad: de griffier. De griffie faciliteert en bewaakt het democratisch proces van de besluitvorming. Hierbij vormt de griffie de schakel tussen inwoners, gemeenteraad en ambtelijke organisatie.
De accountantscommissie is een commissie van de raad. De accountantscommissie onderhoudt contacten tussen de gemeenteraad en de accountant, onderhoudt contacten tussen de politiek en de ambtelijke organisatie over de jaarrekening, adviseert de gemeenteraad over de opdracht aan de accountant en adviseert de gemeenteraad over de omgang met de jaarrekening en de rapportering daarover door de accountant. In de accountantscommissie zitten vier raadsleden, waarvan twee uit de coalitie en twee uit de oppositie. Uit hun midden kiezen zij een voorzitter. De raadsadviseur vanuit de griffie is de secretaris van deze commissie.
Het instellen van een Rekenkamercommissie (RKC) is wettelijk verplicht. Deze commissie ondersteunt de gemeenteraad bij haar controlerende taak en onderzoekt of het gemeentelijke beleid goed is uitgevoerd en het gewenste effect heeft gehad. De RKC bepaalt zelf de onderwerpen van onderzoek. Dit kan na consultatie van de fracties in de raad en van inwoners van Assen. De raadsadviseur is adviseur en secretaris van de RKC.
De werkgeverscommissie is door de gemeenteraad ingesteld om namens de raad het werkgeverschap met betrekking tot de griffie uit te oefenen.
De vertrouwenscommissie bereidt de benoeming en herbenoeming van de burgemeester voor. Ook voert deze commissie de zogenoemde klankbordgesprekken met de burgemeester over diens functioneren. De griffier is adviseur en secretaris van de vertrouwenscommissie.
In Assen willen we kinderen meer betrekken bij de politiek. Daarom heeft Assen sinds 2019 een kinderraad. Hierin is er plaats voor 33 kinderraadsleden en een kinderburgemeester. Kinderen uit groep 8 van het basisonderwijs nemen een heel schooljaar zitting in de kinderraad. Zo maken ze kennis met begrippen als: gemeenteraad, participatie, democratie en burgerschap. Ook helpt de kinderraad bij het aanpakken van lokale problemen.